SPIJKENISSE- De FNV roept bijstandsgerechtigden in Nissewaard op om hun persoonlijke fraudescore op te vragen bij de gemeente. Zij kunnen hier een zogeheten inzagebrief voor gebruiken die de vakbond voor hen heeft opgesteld. Maureen van der Pligt, bestuurder FNV Uitkeringsgerechtigden: ‘Het eerste verzoek is al de deur uit en wij verwachten dat er nog een heleboel naar de gemeente worden gestuurd. Die kan niet anders doen dan eindelijk uitleg geven over de data-analyses die zij laat uitvoeren op mensen in de bijstand.’
Sinds 2017 huurt Nissewaard het bedrijf Totta Data Lab in om bijstandsfraude op te sporen. De gemeente levert daarbij de persoonsgegevens van haar 2.300 uitkeringsgerechtigden aan Totta, dat met behulp van algoritmen mensen selecteert die een hoog risico op het plegen van fraude zouden hebben. De gemeente stelt vervolgens een onderzoek naar hen in. Ondanks talloze vragen van de gemeenteraad over hoe die algoritmen van Totta Data Lab werken, heeft het college van burgemeester en wethouders nog steeds geen inhoudelijke toelichting gegeven op deze werkwijze. De FNV wil daar verandering inbrengen met de inzagebrief voor de burgers.
Van der Pligt: ‘Met het verzoek moeten burgers op begrijpelijke wijze uitleg krijgen over de fraudescore die ze kregen toebedeeld van de gemeente Nissewaard. Als overheid moet je kunnen verantwoorden waarom burgers op een risicolijst worden geplaatst. Dat mag niet op basis van willekeur gebeuren of op discriminerende gronden, zoals bij de Toeslagenaffaire gebeurde. Kan de gemeente uitleggen waarom er een team ambtenaren voor de deur staat, of luidt de verklaring dan: “Het algoritme vond u verdacht”?’
In februari is fraudesysteem SyRI door de rechter verboden in een procedure die was gestart door onder meer de FNV. De belangrijkste reden was volgens de rechtbank het gebrek aan inzage voor burgers en controleerbaarheid van het systeem. Kort daarna werden ook zwarte lijsten bij de Belastingdienst en het UWV uit de lucht gehaald. Van de soms tienduizenden burgers op deze lijsten kon niet worden verantwoord hoe ze daar waren beland.
‘De uitspraak over SyRI bepaalde duidelijk dat burgers die met hun data worden doorgelicht, het recht hebben te weten op welke kenmerken zij worden geselecteerd en hoe zij zich hier tegen kunnen verweren’, zegt Van der Pligt. ‘Voorlopig heeft het college van Nissewaard alle vragen over de werking van Totta’s algoritmen ontweken. Daar moet verandering in komen. Als de gemeente de data-analyses niet kan uitleggen aan burgers, moet ze ermee stoppen.’
Bijstandsgerechtigden in Nissewaard kunnen de inzagebrief opvragen door te mailen naar ugrotterdam@fnv.nl
